ITSASIKARA

Itsaskarak itsasoan epizentroa duten lurrikarek eragiten duten uren dardara bortitzak dira. Hauek, sarritan tsunamiak sortzen dituzte eta kostatik gertu egonez gero hondamendi itzelak.
Itsasikara bat sortzeko ozeanoaren azpian faila baten apurketa edo luiziak egon behar dute, ur kantitate handiak mugituz eta olatuak sortzen.
Ezagunenetarikoa 1755ko Lisboako lurrikara eta osteko itsasikara izan ziren, beheko hiria (Baixa) guztiz suntsitu zuena. Baita ere 2004ko abenduaren 26an izandako Indiar Ozeanoko itsasikara, Indonesiako kostatik gertu sortu eta Somaliaraino iritsi zena

magma

Lurraren barnealdeko tenperatura altuagaitik arrokak urtu egiten dira eta magma bihurtzen dira.

lur azpian energia sortzen da eta horren bidez lurrean mogimenduak sortzen dira batzuetan mantsoak dira eta ez ditigu nabaritzen baina energia fuertea bada lurrikada sortzen da eta lurra apurtzen da. Orain dela utebete bat gertatu zen Chilen terremotoa sortu zen eta hildako asko egon ziren Haitin ere gertatu zen hildako asko egon ziren.

GARRAIOA

Materiala beste toki batera eramatea da.

Adibidez: Haizeakpartikulak batetik bestera eramaten du.

magma

Higadura edo Erosioa

Harkaitzaren partikula mineralak zatitzen dira.

IBILGUA

Ibilgua ibaiek egiten duten bidea da.
Ibilguaren barruan goi ibilgua, erdiko ibilgua eta behe ibilgua daude.
Goi ibilguan ura azkarrago joaten da, aldatz handia dauka eta emari txikia.Hasierako zatia da.
Erdiko ibilguan ura astiroago joaten da, emari handiagoa eramaten du ibaiadarretatik ura
jasotzen duelako.Erdiko zatia da.
Behe ibilguan ura oso astiro joaten da. Amaierako zatia da.

lurraren kanpoaldeko prozesuak

lurrazala aldatzen duten indar guztiak ez datoz lurraren barnealdetik :indar batzuek kanpoaldetik eragiten diote lurrazalari. kanpoaldeko indarrei kanpoaldeko eragile geologikoa deritze.

SUMENDIAK

Sumendi bat Lurraren gainazalean edo lurrazalean dagoen irekidura bat da, barnean dagoen arroka urtu eta beroa, errautsak eta gasak ateratzen uzten duena lurbarnetik. Sumendien aktibitateak arrokaren estrusioarekin harremanetan dauden ekintzak barne hartzen ditu eta honekin lotzen diren mendien formazioak.

Sorrera

Sumendiak orokorrean bi edo hiru plaka tektoniko elkartu edo bereizten diren lekuetan daude. Ozeano erdiko gandorretan "dibergentziaz sortutako sumendiak" daude eta subdukzio eremuetan "konbergentziaz sortutako sumendiak". Sumendiak ez dira sortzen faila transformakorrak dauden lekuetan (San Andreas faila). Sumendiak ere lurrazala txikiagotzen denean sortzen dira, hotspotekin loturarik gabe.

Sorrera

Sumendiak orokorrean bi edo hiru plaka tektoniko elkartu edo bereizten diren lekuetan daude. Ozeano erdiko gandorretan "dibergentziaz sortutako sumendiak" daude eta subdukzio eremuetan "konbergentziaz sortutako sumendiak". Sumendiak ez dira sortzen faila transformakorrak dauden lekuetan (San Andreas faila). Sumendiak ere lurrazala txikiagotzen denean sortzen dira, hotspotekin loturarik gabe.
Azkenik, beste sumendi batzuk mantuko lumen ondorioz sortzen dira, hotspot deritzonetan. Hauek plaken mugetatik urrun gerta daiteke, Hawaiin bezala. Sumendi mota hauek beste leku askotan daude Eguzki Sisteman.
Azkenik, beste sumendi batzuk mantuko lumen ondorioz sortzen dira, hotspot deritzonetan. Hauek plaken mugetatik urrun gerta daiteke, Hawaiin bezala. Sumendi mota hauek beste leku askotan daude Eguzki Sisteman.

TSUNAMIAK

Tsunamia olatu edo olatu talde bat da, itsasoko ur kopuru handia bertikalki eta laster desplazatzen denean sortua. Fenomeno natural hau lurgaineko zein itsaspeko lurrikara, luizi, sumendi erupzio zein meteorito handien talka batek sortua izan daiteke. Itsaspeko eztanda atomikoek ere sortu omen ditzakete. Horregatik, nahiz eta olatu erraldoi itxura izan, ez dira egiazko olatuak, hauek haizeak eragindakoak baitira.

IBAIAK

Ibaiak ur gezako korronte jarraituak dira. Mendietan jaiotzen dira. Ura beste ibai batera isurtzen duen ibaiei ibaiadar deritze.

Ibaiek hainbat elementu hartzen dira kontuan: uberka. emaria eta ibilgua.

• Uberka: Urak eroan egiten duen bidea da.


• Emaria: Ibaiak daraman ur kantitatea da.


• Ibilgua: Ibaiak jaiotzen denetik behera eldu arte egiten duen bidea da. Ibaien ibilguak hiru zati dituzte: Goi ibilgua, erdiko ibilgua eta behe ibilgua.

PROBA

IDATZI
Arteako udaletxea

Ekomuseoa

GURE BLOGA SORTU DUGU

Arteako eskolako 3.zikloko ikasleek, blog berria sortu dugu!